انسان شناسی حکیم ترمذی

Authors

احمد پاکتچی

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه امام صادق (ع)

abstract

حکیم ترمذی، عارف نامدار ماوراء النهر، از عارفانی است که دربارۀ انسان شناسی سخنان درخور توجهی دارد و مسئلۀ اصلی در این مقاله، چیستی انسان، ابعاد و ساحات وجودیِ او، و اهداف و مسیرش در زندگی از منظر اوست. روش پژوهش در این مقاله، نظام دهی داده بنیاد آموزه ها با رویکردی تحلیلی، در مسیر بازخوانی اندیشۀ این حکیم است. بخش مهمی از منظومۀ فکری حکیم ترمذی دربارۀ انسان، به مطالعۀ خلقت و ابعاد سرشتی او بازمی گردد. انسان، به مثابۀ خلیفۀ خدا بر روی زمین، دارای ساختاری الهی، مظهر اسماء خداوند و مخلوقی ویژه است و یکی از مهم ترینِ این ویژگی هایش در سرشت، همراهی عقل و معرفت با وجود اوست. این باور کمال نگرانه به آفرینش انسان، مبنای چنین تفکری برای ترمذی است که حتی زمینی ترین ساحت وجود انسان، در خلقت حقی دارد که باید ادا شود. حکیم با تکیه بر مفهوم پرستش، به مثابۀ هدف خلقت انسان که آموزه ای قرآنی است، اوج بندگی و پرستش را که آن را «عُبودت» می خواند، آزادی از همۀ قیود می داند و از همین روست که در دیدگاه وی، گام نهادن در مسیر عبودت، با انتقال به دنیای آخرت، باقی است و عبودت سیری به سوی کمال است که آن را پایانی نیست. ترمذی انسان را در سه ساحتِ قلب و صدر و نفس مطالعه می کند که قلب الهی ترین ساحت و معدنِ معرفت، عقل جسمانی ترین ساحت و معدن هوا، و صدر ساحتی میانی به عنوان پلی میان آن دو، و به همین دلیل، عرصۀ چالش های درونی انسان است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

معرفت نزد حکیم ترمذی

حکیم ترمذى (ف. ٢٨٥ق)، به‌مثابۀ یک عالم و اندیشمند آگاه به زمان‌، در فرهنگ حاکم و علوم زمانۀ خود آسیب‌هایى را تشخیص داد و درصدد بود با نظریۀ خاص خود در معرفت‌، راهى براى رهایى ارائه کند‌. ترمذى این مسیر را، هم در جهت سلبى و نقد عالمان و علوم زمانه و هم در جهت ایجابى و مطرح کردن الگوى مطلوب و تمام‌عیار از معرفت، به‌جد پى گرفت و پنج اثر را در موضوع علم و معرفت تألیف کرد‌. ترمذى در مقام نقد دعاوى م...

full text

ترمذی حکیم یا صوفی

این مقاله فاقد چکیده می​باشد.

full text

انسان‌شناسی حکیم ترمذی

حکیم ترمذی، عارف نامدار ماوراء‌النهر، از عارفانی است که دربارۀ انسان‌شناسی سخنان درخور توجهی دارد و مسئلۀ اصلی در این مقاله، چیستی انسان، ابعاد و ساحات وجودیِ او، و اهداف و مسیرش در زندگی از منظر اوست. روش پژوهش در این مقاله، نظام‌دهی داده‌بنیادِ آموزه‌ها با رویکردی تحلیلی، در مسیر بازخوانی اندیشۀ این حکیم است. بخش مهمی از منظومۀ فکری حکیم ترمذی دربارۀ انسان، به مطالعۀ خلقت و ابعاد سرشتی او بازمی...

full text

ادب در آثار حکیم ترمذی

ادب با ریشه‌ای نامعلوم، در زبان عربی، نخست در شعر مخضرم و به‌ویژه در احادیث نبوی، به‌کار گرفته شد و به‌سرعت بر مفاهیمی بسیار گوناگون اطلاق گردید. آن بخش از ادب که اینک صوفیانه می‌خوانیم، از آغاز اسلام تا میانه‌های قرن دوم قمری، بیشتر ادب دینی بود، تا آنکه حسن بصری، ابراهیم ادهم و همنشینان او پایه‌های تصوف را در جهان اسلام استوار کردند و از سدۀ سوم قمری، ادب صوفیانه اندک‌اندک در آثار برخی مدون ش...

full text

مبانی نظریۀ تفسیری حکیم ترمذی

از پیش‌گامان عرفان نظری در جهان اسلام، حکیم ترمذی است؛ محدث، فقیه، و مفسر ایرانی سدۀ سوم قمری/ نهم میلادی که در میان عامۀ مسلمانان از یک سو، با اثر مشهور حدیثی‌اش، نوادر الاصول، و از سوی دیگر، همچون یک صوفی و حکیم شناخته می‌شود. با تکیه بر آثار پرشمار باقی‌مانده از وی، می‌توان دریافت که خواسته است شیوه‌های سلوک معنوی رایج در ایران باستان و تمدن‌های همسایه را با تکیه بر منابع اس...

full text

My Resources

Save resource for easier access later


Journal title:
رودکی ( پژوهش های زبانی و ادبی در آسیای مرکزی )

جلد ۱۷، شماره ۴۶، صفحات ۷۷-۱۰۳

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023